Psikolog Esra Dağlar

Bu yazıyı okumaya başlamadan önce sizden düşünmenizi istediğim bir şey var. “Hayır” diyebiliyor musunuz? Günlük veya iş yaşantınızda gerektiği yerlerde “hayır” diyebilmek önemlidir; bu bir şekilde kendi hayatınızın akışına hakim olmanızla eşdeğerdir.
“Hayır” kelimesi söylenmesi zor bir kelimelidir. Etrafınızdakileri kırmamak, üzmemek, ayıp olmasın diye onaylama ihtiyacı duymak, durumun sonuçlarından emin olamamak gibi nedenlerden dolayı istemediğiniz ya da onaylamadığınız durumlar karşısında “hayır” diyemediğiniz zamanlar olmuştur. İnsanları mutlu etmek, bencilmiş gibi görünmemek, olumsuz durumları ortadan kaldırmak, insan ilişkilerini zedelememek veya hayır demeyi bilmemek bile bunun sebebi olabilir. Zamanla bu durum kişiyi istemediği pozisyonlara sokabilir; kendine olan saygısının düşmesine,” hayır” diyemediği insanlara karşı öfkelenmeye başlayabilir.
Herkesin yaşayabileceği bir durumdan örnek verilebilir. Yorgunsunuz; belki bütün gün çalıştınız belki de çocuklarınız daha yeni uyudu ve bir nefes almak istiyorsunuz. En yakın arkadaşınız sizi arıyor ve evinize gelmek istediğini söylüyor fakat siz bunu istemiyorsunuz ama ”hayır” da diyemiyorsunuz. Günün sonunda bir bakıyorsunuz “hayır” diyemediğiniz için kendinize ayırmak istediğiniz zaman uçup gitmiş.
“Hayır” demenin temelinde yatan duygu farklıdır aslında. “Hayır” dersem insanlar kırılır, benden uzaklaşır ya da bir fikri onaylamazsam insanlar benden uzaklaşır, onları mutlu edemezsem kimse benim yanımda durmaz. Temelde yatan yalnız kalma endişesi “hayır” diyememe durumuna sebep olabilir. Yalnızlıktan, onaylanmama, beğenilmeme endişesinden dolayı kişi bir süre sonra kendine olan saygısını kaybedebileceği bir noktaya gelebilir. İnanmadığı ya da istemediği şeyleri onaylamak kişide olumsuz duygular yaratabilir.
Başta da söylediğim gibi “hayır” demek hayatınızın akışına hakim olmak demektir. İstemediğiniz şeyleri hayatınızın dışında tutabilmenizi sağlar. Kullanılan “evet” ve “hayır” kelimelerini dengeleyebilmek önemlidir. Bunun çok kolay olduğunu söylemiyorum; “hayır” kelimesi çok da sevilen bir kelime değildir. Özellikle bizim kültürümüzde çok daha zor bir hale geliyor. Tabi ki bu imkansız değil.
Söylenmesi zor olan bu kelimeyidurumu netleştirerek söylemeyi kolaylaştırmak mümkün. Öncelikle karşınızdaki insana yapmak istemediğiniz davranışı ya da onaylamadığınız düşünceyi tanımlayın. Böylece durum somutlaşacaktır. Daha sonra bu durumun sizde yarattığı duyguyu, düşünceyi yani kendi gerçeğinizi karşı tarafa aktarın. Durum eğer gerçekleşirse sizin neler yaşayacağınızı net bir şekilde ortaya koyun ve “hayır” deyin. Kısacası önce durumu netleştirin, sonra kendi gerçeklerinizi ifade edin. Neden-sonuç ilişkisini somut bir şekilde ortaya koyarak kendinizi anlatabilirsiniz.
Yukarıdaki örneği bu durumla açıklamak mümkün. En yakın arkadaşınız sizi aradı ve evinize gelmek istiyor fakat siz bunu istemiyorsunuz. Arkadaşınıza şu şekilde durumu ifade edin; “ benimle zaman geçirmek istiyorsun fakat şu anda ben bunun için müsait değilim çünkü; çok yorgunum, kendime biraz vakit ayırmak istiyorum. Yarın erken kalkıp işe gideceğim, geç vakte kadar oturamam. Bu yüzden bu programı başka bir gün yapmak daha uygun olacak”. Bu noktada hem durumu netleştirmiş olacak, hem de neden istemediğinizi kırıcı olmayacak bir şekilde karşı tarafa anlatmış olacaksınız.
Diyelim ki çok değer verdiğiniz bir eşyanız var ve kardeşiniz bu eşyayı kullanmak istiyor fakat siz vermek istemiyorsunuz. Şu şekilde ifade edebilirsiniz; “benden eşyamı istiyorsun fakat ben bu eşyamı sana vermek istemiyorum çünkü benim için çok değerli ve ona bir zarar gelmesi beni endişelendiriyor, bunun bana özel kalmasını istiyorum, bu yüzden seninle bu eşyamı paylaşmak istemiyorum”.
Özetlemek gerekirse kolay olmasa da “hayır” demek imkansız değil. Adım adım başlayabilir önce küçük durumlarla başlayarak kendinizi “hayır” demeye alıştırabilirsiniz. Unutmayın; “hayır” demek hayatınızın akışına hakim olmak demektir. Her insanın sınırları olması gerekir. Kendi hayatınızın sınırlarını çizmek daha kaliteli bir yaşama sahip olmanızı sağlayacaktır. Her insanın özgürlükleri vardır; buna bağlı olarak kimse kimseye istemediği bir şeyi yaptıramaz; bir şeyi istemek kişinin özgürlük alanı dahilindedir. Diğer yandan karşıdaki insanın da özgürlükleri adına kırıcı, suçlayıcı, yargılayıcı bir tavır almadan; neden ve sonuçlarıyla durumu netleştirerek “hayır” diyebilmek gerekir.
Huzurlu bir gün dilerim…

daglaresra@yahoo.com