Geçen yılın aralık ayında şekillenmeye başlayan 2018 programında Gagauz Dili ve Edebiyatının olduğunu duyunca çok heyecanlanmıştım. Tıpkı Ahıska Türklerinin kullandıkları Türkçeyi incelediğimiz yıl gibi...

KIBATEK'in ( Kıbrıs Balkanlar Avrasya Türk Edebiyatları Kurumu) kurulduğu 1998 yılından beri ( ilk üyelerden biri olarak ) bu kurumda, ülkem KKTC'yi temsil etmenin, kurumuma hizmet vermenin gurur ve onurunu taşıdım. Tam 20 yıl olmuş... Sanki dün gibi...

KIBATEK 1998 yılında kurulduğunda sadece 13 ülke katılımıyla yola çıkmıştı. 20 yıl sonra, bugün üye sayısı 47'ye yükselmiştir. Bu gerçekten çok büyük bir başarıdır.
Amaçları arasında en önemlisi de Türkçenin konuşulduğu ülkelerde yapılan çalışmalar, genellikle üniversite ve dernekler bazında, devlet başkanları, elçiler ve milletvekilleri , çok sayıda akademisyen türkolog ( profesör, doçent, dr...) ve şair- araştırmacı- yazar özelliği taşıyan kişilerden oluşmaktadır. Her yıl ikisi Türkiye'de biri de yurtdışında olmak üzere en az üç etkinliğe imza atılmaktadır.

Katılımcılar, genellikle gidilen ülke ya da kendi ülke edebiyatlarının şair, yazar ve araştırmacı kimliklerini, toplumlarının sosyo- kültürel yönlerini, dil ve söyleyişlerini hazırladıkları bildirilerle ortaya koyup tanıtırlar. Şiir şölenleri yapılır, ülkeler arasında dostluk köprüleri kurulur. Etkinlik sonrası sunulanlar kitap haline getirilir. Bu arada farklı diller arasında ŞİİR ÇEVİRİLERİ gerçekleştirilir.

Şölen tıpkı başlıktaki gibi...

44. ULUSLARARASI KIBATEK EDEBİYAT ŞÖLENİ
4-9 MAYIS 2018
Kazayak-GAGAUZYERİ -MOLDOVA / Kiev - UKRAYNA

Elbette önce size GAGAUZLAR hakkında bazı bilgiler vermeliyim.

GAGAUZLAR...

Bu etkinliğe davet aldığımda, konu olarak Gagauz şairlerinin ve KKTC şairlerin şiirlerini karşılaştırma düşüncesi aklımdan geçti.
Öncelikle Gagauz Edebiyatı hakkında araştırmalar yaptım. Bu araştırmalardan edindiğim bilgiye göre, Gagauz edebiyatının 80 yıl gibi kısa bir geçmişe sahip olduğunu ve Gagauzca'nın kaybolma tehlikesi altındaki Türk dillerinden sayıldığını öğrendim. ( Hacer Tokyürek)

Bu beni gerçekten derinden yaraladı. Gagauzların tarih, coğrafya ve kültürleriyle ilgili ne bulduysam okudum. Bana öyle geldi ki bu küçük topluluk tıpkı Ahiska Türkleri gibi tarih sayfalarından silinmeye çalışılmış gibi, dillerini unutsunlar diye uğraşılmış gibi...
Gagauzlar, tarih boyunca durmadan baskı gören ve hep birilerinin idaresinde kalmış bir topluluk olmuş.

Bizans idaresinde .... Rumca
Bulgar idaresinde ...... Bulgarca
Romen idaresinde... Romence
Ruslarla.... Rusçayı kullanmışlar... Kısacası çok dilli ve çok alfabeli bir ulus olmuşlar. Belki de bu çeşitlilik toplumsal kimliklerinde çok renkliliğe yol açmıştır diye de düşünüyorum.

ALFABE
Gagauzlar, 1957 den 1993'e kadar Kril alfabesi kullandılar...
1993 'ten itibaren Latin alfabesine geçtiler....
AĞIZ olarak da :
Moldova'ya bağlı Gagavuz Yeri ve Ukrayna'nın güneyinde yaşayan Gagavuzların konuştuğu Merkez Ağzı ve Güney Ağzı olmak üzere iki ağzı olduğu belirtiliyor.

Tıpkı Gagauz ağzında olduğu gibi Kıbrıs Türkçesinde de bölgesel ağız farklılıklarına rastlanmaktadır. Örneğin Elye, Baf ve Limasol bölgesinde yaşayan kişiler arasında bazı sözcüklerdeki heceler farklı vurgulanarak ya da uzatılarak söylenir.

GAGAUZLARIN RESMİ DURUMU

Gagauzlar, Moldovya'da ÖZERK bir bölgede yaşıyorlar. Buraya GAGAUZYA deniyor. Dinleri hristiyanlık / Ortadoks
Başkanları Dr. İRİNA VLAH ( Kendisinden ilerde daha çok bilgi vereceğim.) çok genç, alımlı ve güzel bir kadın... Sevgi dolu...

Dilleri günümüz Türkçesine çok yakın bir Türkçe...
Ukrayna'da da yaşayan Gagauzlar var. Hem de 1500 kişi kadar...

GAGAUZ ŞAİRLERİ İLE KIBRIS TÜRK ŞAİRLERİNİN ŞİİRLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Bu çalışmamın gelecek kuşakların araştırmalarına ışık tutmasını umut ederek her iki toplumun şairlerinin şiirlerinden örnekleri iç içe sundum.
Ne yazık ki şiirlerin tamamına yer veremediğim için / zaman ve yer nedeniyle/ şairlerden beni bağışlamalarını diliyorum.

Bizden 12 ve Gagauz şairlerinden 11 şairin şiirine yer verdim. Şiirleri konu ve şekil yönünden inceledim.

Adı geçen şairler aşağıdaki gibidir. Çalışmamı dosya haline getirip Moldova ve Ukrayna'da etkinliğe katılan başkan, milletvekili, kütüphaneci ve türkologlara sundum.

GAGAUZ TÜRK ŞAİRLERİ KIBRIS TÜRK ŞAİRLERİ

Vasiliy DULOĞLU Fikret DEMİRAĞ
Nikolay Petroviç ARABACİ İlkay ADALI
Sona ADİYEVA Mine Urkiye BALMAN
Stepan KUROĞLU Pembe MARMARA
Konstantin VASİLİOĞLU Osman TÜRKAY
Vasi FİLİOĞLU Süleyman ULUÇAMGİL
Mina KÖSE Bener Hakkı HAKERİ
Ludmila KASAP Feriha ALTIOK
Todor MARİNOĞLU Mehmet KANSU
Tudor ZANET Neriman CAHİT
Valentina KARANFİL Özker YAŞIN
Ayşe TURAL


Hazırlayan ve sunan : Ayşe TURAL
KKTC
( şair- yazar- tv. yapımcı ve sunucu)

YOLCULUK

İstanbul'da buluşan bir grup KIBATEK başkanı ve üyeleri, iki buçuk saat süren bir yolculuktan sonra yemyeşil toprakları ve pırıl pırıl güneşiyle Kişinev'e indik. Bol yağış alan ülke oldukça bereketli görünüyordu.

Yol boyunca kestane ağaçları, leylaklar ve akasya ormanları gördük. Özlelikle de üzüm bağları ve binlerce ceviz ağacı... Bahçeli evlerin önünde bol renkli zambaklar, adını bilmediğimiz rengarenk çiçekler vardı.

MİHAİL ÇAKIR

Günün programında saat 12.00'de Uluslararası KIBATEK heyetinin Gagauz Türkleri'nin Ruh Lideri Mihail Çakır'ın Kişinev'deki mezarını ziyareti vardı.

Kocaman, bakımlı, heykellerle dolu mezarlık çiçeklerle süslüydü. Kapı önündeki çiçekçiden kocaman bir buket alarak içeri girdik. Sanatçılara son derece değer veren bir ülke olduğu anlaşılıyordu.

Bize kılavuzluk eden genç kızımız YULYA'dan son derece yararlı bilgiler aldık. MİHAİL ÇAKIR, araştırmacı- yazar ve Gagauzların Atatürk'ü... Türk varlığının korunması için canla başla çalışan kişi... Her Gagauz Türkü onun adını söylerken büyük bir gururla söylüyor...

Ziyaret sonrası Kişinev'e üç saat kadar uzaklıkta olan GAGAUZYERİ'nin köylerinden olan ÇADIR- LUNGA'daki iki otele yerleşiyoruz. Hayli yorulmuşuz.



( devamı gelecek hafta pazar günü bu sayfada)