Avusturyalı yazar Peter Handke’nin adını hiç duydunuz mu bilmiyorum. Ama artık duysanız iyi olur… Çünkü dünyada edebiyat gündeminin ilk maddesi günlerdir Handke… Geçen hafta 2019 Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık bulundu. Açıklamanın üzerinden henüz bir saat geçmişti ki tebrik yerine sert tepkiler art arda gelmeye başladı… ‘Handke bu ödüle layık değil…’ diyenlere karşı nispeten daha az kişi ve gruplar ‘Ödül, kişiliğine değil eserlerine verildi’ diyerek tepkilere karşı koymaya çalışıyor… Batı gazetelerinin edebiyat bölümleri, dergiler günlerdir bu konuyu aktarıyor… Makaleler, yorumlar genelde ‘hata’ diyor…
* * * *
Aslında 77 yaşındaki yazar İkinci Dünya savaşı sonrasında deneysel edebiyatın önemli isimlerinden… Oyunlarında, romanlarında dil olgusu büyük önem taşır. Kitapları dünyada çok satanlar listelerinde… Pek çok eseri de Türkçe’ye çevrilmiş… Handke doğmadan babası ölmüş… Üvey babası Bruno Handke’nin soyadını almış… 1961’li yıllarda yazıya merak sarmış... İlk roman denemesi Die Hornissen (Eşekarıları) Alman Suhrkamp Yayınevi tarafından kabul edilince hukuk eğitimini bırakıp sadece yazarlık yapmış… Şiir, roman ve tiyatro oyunları olan yazarınKalecinin Penaltı Anındaki Endişesi, Kısa Mektup Uzun Veda, Mutsuzluğa Doyum, Solak Kadın, ‘Tuna, Sava, Morava ve Drina’ya Bir Kış Yolculuğu -Ya Da Sırbistan’a Adalet- Bir Kış Yolculuğu’na Yaz Eki gibi eserleri Türkçe’ye çevrilmiş…
* * * *
Handke, 1990’larda eski Yugoslavya’da iç savaştaki tutumu ve soykırım ile savaş suçlusu olarak yargılanan eski Sırbistan lideri Slobodan Miloşeviç’i desteklemekle suçlanıyor… Lahey’deki mahkemeye Miloseviç lehine şahit olmak istiyor. Mahkeme reddediyor… Bu yetmiyormuş gibi Miloseviç’in cenazesinde konuşma yapıyor. Dünyaya ‘Sırbistan’tan yanaysanız ayağa kalkın’ diye seslendiği söyleniyor… Her şeyin Boşnakların propagandası olduğunu söylediği iddia ediyor…
* * * *
PEN Amerika’nın başkanı yazar Jennifer Egan, ‘Sesini, Miloseviç ve Bosnalı Sırp lideri Radovan Karaciç gibi, soykırımın faillerine, kamuoyunu tarihsel gerçekliği aşmak için kullanan bir yazar seçilmesi bizi şaşkına çevirdi’ diyor ve ekliyor…‘Edebiyat, bundan daha iyisini hak ediyor. Bu seçim bizi derinden üzdü. ’
Handke, ödül nedeniyle kendisiyle konuşmak isteyen gazetecilere ‘Ben yazarım, Tolstoy’dan, Homerus’tan, Cervantes’ten geliyorum. Beni rahat bırakın, bana böyle sorular sormayın ‘deyip önlerinden kaçıyor… Onu destekleyenler de ‘Yok böyle şey, nerede, ne zaman söylemiş ‘diye savuşturmaya çalışıyor…
* * * *
Böyle bir durum Nobel Komitesi’ni de tartışmaya açtı… 2018’de edebiyat jürisindeki bir şairin kocasının Nobel Vakfı binasında yıllarca 19 kadına cinsel tacizde bulunduğu, en az yedi kararı önceden bahisçilere sızdığı ortaya çıkmasıyla büyük bir skandal patlak vermişti… Peşpeşe istifalardan sonra 2018’deki ödülün de 2019’da açıklanmasına karar verilmişti… Saygın bir batı gazetesi, ‘Komite bir skandaldan sonra artık böyle şeyler olmaz derken yeni bir skandala yol açtı’ dedi…
* * * *
Alfred Nobel, vasiyetinde edebiyat ödülü için ‘bir idealist eğilimi en farklı şekilde ifade eden yazara verin’ demiş… İdeal nedir… Bir batılı gazete ‘Edebiyat spor mu… En hızlı koşan mı var… Bir odaya kapan 10 kişi tüm dünyada yayınlan her türlü edebi eseri mi biliyor… Kriterleri ne’ diye soruyor…
* * * *
Galiba ben de artık bu ödüle kuşkuyla, temkinli bakacağım… Çünkü bugüne kadar Yaşar Kemal, Lev Tolstoy, Henrik İbsen, Marcel Proust, James Joyce, Vırginia Woolf, John Updike gibi dünyaca tanınmış dev yazarlar defalarca aday gösterildi ama ödül verilmedi… Yazdıkları yeterince ideal mi bulunmadı… Bilinmiyor… 2019’da da 189 aday arasından Handke nasıl öne geçmiş… 2019’da Nobel Komitesi’nde siz olsaydanız ne yapardınız…