Eminim pek çok kişi, şimdi geçen yıla bakıp kendilerine şu veya benzeri soruları soruyordur. Doğru kararlar verdim mi? Daha iyilerini yapabilir miydim? Dünyanın önceden belirlenmiş bir şekilde geliştiğine inanan bir determinist, ‘Hayır‘ diyecektir. Özgür iradeye inanan biri ise ‘Başka türlü yapabilirdim‘ diyecektir. Geleceği konuşmak da benzer bir şey. 2022'deki savaş, enflasyon, ekonomik durgunluk ve iklim felaketinden sonra 2023 için neler diyebiliriz?
* * * *
Olan biteni iyi anlamak şart. Zihnimiz de zaten bu görevi yapıyor. Nörobilimcilere göre, zihnimiz geçmişi ve bugünü araştırır, ipuçlarını geleceğe dair tahminlere dönüştürür. 2022’ye dönüp baktığımızda bazı şeyler farklı yapılamadıysa da yaşananlardan geleceğe yönelik tahminlerde bulunabiliriz. Dünyada pek çok şey öngörülemez hale gelse bile, birkaç eğilim şöyle tanımlanabilir.
* * * *
Düşük enflasyon 2023'te geri gelmeyecek. Fiyatlar uçtu gitti. Enerji ve gıda fiyatları sürekli artıyor. Üretim maliyetleri rekabete ağır darbe vuruyor. Merkez bankaları, faiz politikalarıyla bu mega trende karşı çıkmaya çalışıyor. Çabaları bu yıl da devam edecek ancak enflasyonda yavaş bir düşüş dışında herşey büyük bir sürpriz olacak. Dünya ekonomisi, neredeyse büyümeyecek. Ekonomistlerin son tahminlerinde , küresel ekonominin üçte birinden fazlasının küçüleceğini, en büyük üç ekonominin - ABD, Avrupa Birliği ve Çin - durgunlaşmaya devam edeceğini yazıyor. Kısacası, 2023 bir durgunluk yılı olacak.
* * * *
Ukrayna savaşından etkilenmeyen ülke kalmadı. Pandemiden çıkan dünya bu kez savaşın olumsuzluklarıyla yüzleşti. Cumartesi itibariyle savaş 318 gündür devam ediyor. Soğuk Savaş döneminde keskin hatlarla ayrılan ittifaklar dünyası yok artık. Maalesef bir hesaplaşma alanı haline gelen Ukrayna'da yakın bir zamanda barış adeta bir hayal gibi duruyor. Diplomasiye kapılar ne zaman aralanabilir bilinmiyor ama savaş Ukrayna‘nın saldırısıyla bitmeyeceği gibi bir tüketme savaşıyla da bitecek gibi görünmüyor.
* * * *
Hükümetler, 2023'te de çifte zorlukla karşı karşıya kalmaya devam edecekler. Bir yandan yüksek enflasyonun halkın üzerindeki etkisini hafifletmek, öte yandan da, gelecekteki krizlere karşı önlem almaya devam edecekler. Örneğin başka ülkelere giden üretimi geri getirmek, önemli hammaddeleri güvence altına almak. Ama bütün bunlar için paraya ihtiyaç var. Unutmayalım bu da hem ülkenin büyüme dinamiklerini zayıflatıyor hem de ülkedeki enflasyonu körüklüyor.
* * * *
Ekonomik, askeri, teknolojik ve siyasi açıdan dünyanın küresel ekseni Atlantik'ten Avrasya'ya, Asya’ya, Pasifik‘e doğru kaymaya devam edecek. Tarihi bir değişim süreci 2023’te de yaşanacak, küresel jeopolitik yol ayrımı sürecek. Covid politikasındaki U dönüşünün Çin için bir kurtuluş olup olmayacağı belli olana kadar Çin konusundaki belirsizlik sürecek. İklim değişikliğinin sonuçları 2023’te de öylece ortadan kalkmayacak. Seller, kuraklık tehlikesi sürecek. İklim değişikliğine karşı mücadeleye ek olarak, küresel ısınmanın sonuçlarına karşı önlemler almak daha önemli hale gelecek.
* * * *
Prof. Kemal Sayar, ‘Geleceği tahayyül edebilen tek varlık insan. Bu en temel yaşamsal motivasyonlarımızdan biri‘ diyor. Haklı. Ben 2023 için bilmemiz gereken sadece birkaç şeyi yazdım. Hayal etmesi bile zor ama umarım 2023 yılı bizi bu yazdıklarımdan farklı, olumlu şeylerle bir şekilde şaşırtır.