Bazı şeyleri anlatmak zordur... Bazıları da zorun zorudur... Bunlardan biri de Kuantum Fiziği... Takip edenler veya ilgilenenler bilir... Bu yıl Nobel Fizik Ödülü'ne bilim insanları John Clarke, Michel H. Devoret ve John M. Martinis layık bulundu... Ödül sahipleri duyurulurken 'Günümüzde kuantum mekaniğine dayanmayan hiçbir ileri teknoloji yok' denildi... Ödül sahipleri atom altı fizik yasaları olan kuantum mekaniğiyle ilgiliydi...
* * * * *
Onların keşifleri, cep telefonu, kamera ve fiber optik kablo gibi teknolojilerin önünü açıyordu... Ayrıca klasik bilgisayarlarla mümkün olmayacak hızlarda bilgi işlem ve hesaplama yapabilen bir cihaz olan kuantum bilgisayarı inşa etme yönündeki mevcut girişimlerin de temellerinin atılmasına yardımcı oluyordu... Kuantum mekaniğinin iki özelliğinin görülebilecek kadar büyük bir sistemde gözlemlenebileceğini gösterdiler.
* * * *
Kuantum bilişiminin geleceği nedir? Sorusuna cevap ‘kuantum bilişiminin, güçlü bir teknoloji olması için endüstri ve akademi çapında bir yarış yaşanıyor‘ olabilir... Gerçek bir kuantum bilgisayarı, ilaç keşfi veya diğer bilimsel araştırmaların ilerlemesini hızlandırabilir. Örneğin, ulusal güvenlik açısından hayati önem taşıyan bilgisayarları koruyan şifrelemeyi de kırabilir. İlginin bu kadar artmasıyla birlikte bu konudaki çalışmalar akademinin ötesine geçti.
* * * *
Google, 2014‘te Dr. Martinis'i ve Kaliforniya Üniversitesi‘nde onunla birlikte çalışan birçok araştırmacıyı işe aldı. Google'da, o ve ekibi, on yıllardır süren uygulanabilir bir kuantum bilgisayarı geliştirme çabalarında önemli bir kilometre taşı olarak görülen 'kuantum üstünlüğü'nü başaran bir makine geliştirdi. Ancak Dr. Martinis,2020‘de Google'dan ayrıldı ve 2022‘de kuantum hesaplama alanında bir girişim olan Qolab'ın kurucu ortağı oldu.
* * * *
2023 yılında Google'a katılan Dr. Devoret, Google'ın kuantum hesaplama bölümünün baş bilim insanı oldu ve teknolojiyi ilerletmek için diğer laboratuarlarla rekabet ediyor. Google, geçen yılın sonlarında, yalnızca teknolojinin gelişimini ölçmek için tasarlanmış bir testte, özellikle karmaşık bir matematiksel hesaplamayı gerçekleştirmek için beş dakikadan kısa süren bir kuantum bilgisayarı geliştirdiğini duyurdu.
* * * *
Bu Kaliforniya, Santa Barbara'daki bir laboratuvarda, Google araştırmacılarından oluşan bir ekip tarafından geliştirildi. Aslında bu bir dönüm noktası... 'Kuantum üstünlüğüne' ulaştılar... Geliştirilen kuantum bilgisayarı, günümüz bilgisayarlarının 10.000 yılda tamamlayamayacağı bir hesaplamayı yalnızca 3 dakika 20 saniyede gerçekleştirmiş... Tabii bu teknolojinin henüz deneysel aşamada olduğunu unutmamak gerekir...
* * * *
Nature dergisinde yayımlanan bir makaleye göre, Google'ın makinesi, kuantum mekaniğinin sezgiye aykırı güçlerinden yararlanarak algoritmayı, klasik fizik alanında benzer bir kodu çalıştıran üst düzey bir süper bilgisayardan 13.000 kat daha hızlı çalıştırmış... Dr. Michel H. Devoret ‘Gelecekte daha büyük kuantum bilgisayarlara sahip olduğumuzda, klasik algoritmalarla imkansız olacak hesaplamaları yapabileceğiz‘ diyor...
* * * *
The New York Times gazetesinde yapay zeka, otonom araçlar ve diğer yeni teknolojiler konusunda yazan editör, bu yeni gelişme için ‘Yılın en ilginç -ve belki de en önemli- teknolojik gelişmelerinden biriydi. Sorun şu ki, hiç kimse Google'ın ne geliştirdiğini tam olarak açıklayamıyor, en azından sıradan insanların anlayabileceği bir şekilde‘ diyordu... Bu gelişmeyi tam tarif etmek zor, çünkü daha önce hiçbirimizin deneyimlemediği bir şey.
* * * *
Kabaca anlatırsam... Dizüstü veya klasik bir bilgisayarın içinde, silikon çipler sayıları bilgi 'bitleri' olarak depolar. Her bit, 1 veya 0 tutar. Çipler daha sonra bu bitleri işleyerek hesaplamalar yapar; Kuantum bilgisayarları ise, aksine, sağduyuya meydan okuyan hesaplamalar yapar. Kuantum mekaniğinin (çok küçük şeylerin fiziği) yasalarına göre, tek bir nesne aynı anda iki ayrı nesne gibi davranabilir. Bilim insanları da bu tuhaf olgudan yararlanıp, aynı anda 1 ve 0'ın bir kombinasyonunu tutan kuantum bitleri inşa ediyorlar...
* * * *
Şu tespit yanlış olmaz... Bu deneysel gelişmenin tam anlamıyla en iyi duruma ulaşması birkaç yıl, hatta belki onlarca yıl sürecek. Bilmiyoruz... Google, Amazon ve Microsoft gibi teknoloji devleri ve Qolab gibi sayısız girişim bu teknolojiyi ileriye taşımaya çalışıyor. Uzmanlar, ‘günümüz bilgisayarlarının sonunda oyuncak gibi görüneceğini ve geleneksel makinelerle asla mümkün olmayacak görevleri yerine getireceğini‘ düşünüyor.
